شیخ ساده زیست محله ونک که بود؟ | نقش موثر علامه در باسوادشدن دختران محله
همشهری آنلاین – ثریا روزبهانی: اهالی این شیخ عارف و زاهد را که در سلام کردن از آنها پیشی می گرفت، بعد از گذشت ۲۰ و اندی سال از فراقش، به خوبی به خاطر دارند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید.
«مهرشاد کاظمی»، تهران پژوه، در باره مرحوم علامه کرباسچی می گوید: «علامه ارتباط تنگاتنگی با اهالی و کاسبان داشت. او هر روز صبح به بهانه خرید نان از منزل بیرون می آمد و از نزدیک جویای حال و احوال اهالی می شد. رفتار و منش ایشان به نوعی بود که اهالی اغلب برای انجام کارهایشان با او صلاح و مشورت می کردند و از او الگو می گرفتند.»
علی‌اصغر کرباسچیان معروف به علامه کرباسچیان در سال ۱۲۹۳ در تهران متولد شد. پدربزرگش از تاجران محترم و متدینِ پارچه بود و در بازار تهران حجرۀ کرباس‌فروشی داشت. به همین دلیل هم بود که نام خانوادگی‌شان را گذاشته بودند «کرباسچی». مِهر پدرش به حضرت سیدالشهدا(ع) و فرزند شیرخوار آن امام نیز باعث شد که نام «علی‌اصغر» را برایش انتخاب کنند. در پانزده سالگی به مدرسۀ مروی رفت و تحصیل علوم دینی را در آنجا آغاز کرد. سال‌های نخست طلبگی به خواندن دروس مقدمات و سطح نزد برخی از اساتید مطرح آن زمان گذشت و طلبۀ جوان در این مدت، از محضر بزرگانی چون شیخ آقابزرگ ساوجی در فقه و علامه شعرانی در فلسفه و طب بهره‌ها برد.
مهرشاد کاظمی در ادامه می گوید: «پدر مرحوم علامه حدود سال ۳۲ حدود ۲۰۰ متر زمین در ده ونک می‌خرد و خودش آن را می‌سازد و در آن ساکن می شود. آن زمان مرحوم علامه در قم مشغول تحصیل بود. تابستان‌ها که درس و بحث تعطیل می‌شد به تهران می آمد و پدر ایشان هم برای جوان‌های ونک کلاس آموزش قرآن دایر می کرد. او مغازه ای از حاج سید ابوالقاسم عجایبی اجاره کرده بود و هفته‌ای یک یا دو بار با الاغ به بازار تهران می رفت و جنس می‌آورد و در مغازه می‌فروخت. ونک آن موقع ۱۰تا ۱۵ خانوار بیشتر نداشت.
مرحوم علامه تحصیل علوم دینی را در دو مدرسه «صدر» و «مروی» به پایان رساند و در سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۴ با تدوین رساله‌ای (توضیح المسائل) که توسط «آیت‌الله بروجردی» تأیید شد، تغییری اساسی در نحوه دریافت احکام توسط مردم از مراجع ایجاد کرد. حضور تابستانۀ شیخ در تهران و اقامتش در باغ نوی ونک (محل فعلی خوابگاه دانشجویان دانشگاه الزهرا) فرصت دیدار با نوجوانان را برای او فراهم می‌ساخت.
در همین دیدارها، با آن تیزبینیِ خاص خود، دریافت که نوجوانان و جوانان و حتی بزرگ‌ترهایشان در خواندن و فهم بسیاری از متون دینی با موانعی روبه‌رو هستند. متن پیچیده و دشواریاب جامع‌الفروع، رسالۀ عملیۀ آیت‌الله بروجردی، شاید چشمگیرترین مثال در این میان بود. شیخ که به‌پیروی از استادش، مرحوم دربندی، پیوسته در پی رفع موانع دین‌داری جوانان بود، این بار دست‌به‌کار شد و پس از بازگشت به قم، با تعطیلی دروسش، شروع به ساده‌سازی و روان‌نویسی رساله کرد، کاری که دو سال به طول انجامید. او در این مدت، متن را به افراد گوناگونی از دوستان، شاگردان و آشنایانش نشان می‌داد و از آنان بازخورد می‌گرفت و این بازخوردها را در ویرایش متن اثر می‌داد.
در میان این افراد می‌توان به آقایان یحیی عابدی، علی قدوسی و عباس اخلاقی و نیز استاد علی‌اصغر فقیهی اشاره کرد. در نهایت، متن رساله به تأیید آیت‌الله بروجردی رسید و خود علامه، نام توضیح‌المسائل را بر آن نهاد. پس از مدتی، کتاب با استقبالی چشمگیر مواجه شد و از آن پس، همۀ مراجع فتاوای فقهی خود را در قالب همان رساله انتشار دادند. آیت‌الله بروجردی نیز از شیخ تقدیر کرد. به این ترتیب، یکی از نیازهای بسیار مهم جامعۀ متدینان، یعنی آشنایی با تکالیف شرعی، به‌همت او برطرف شد. در واقع، علامه کرباسچیان تدوین‌کننده نخستین رساله «توضیح المسائل» و از بنیانگذاران مدرسه نیکان و علوی بوده است.
بعد از درگذشت پدر، مرحوم علامه در منزل پدری اش در ده ونک ساکن شد و برای جوانان ونکی در همان خانه به صورت هفتگی جلسۀ قرآن برگزار می کرد. در سال ۱۳۷۸، موسس مکتب نوین تعلیم و تربیت به بیماری سرطان مبتلا شد و در نهم مرداد ماه ۱۳۸۲ در خانه شخصی‌اش در ده ونک درگذشت. مهرشاد کاظمی در این باره می گوید: «سرتاسر حیاط خانه با پارچه های سفید پوشانده و در همین منزل غسل و کفن شد. حزن و اندوه بسیاری محله را در برگرفته بود، اهالی شیخ و همسایه مهربان و بزرگی را از دست داده بودند. مرحوم علامه الگوی کاملی برای اهالی محسوب می شد. سبک زندگی، ساده زیستی و قناعتش مثال زدنی بود. همچنین یکی دیگر از اقدامات مهم علامه برای ده ونک، باسواد کردن دختران بود. او در سال‌های ۳۷ و ۳۸ شمسی یک مدرسه دخترانه غیررسمی تشکیل داد. اهالی ده ونک می‌خواستند دخترانشان را به دبستان بفرستند، اما چون شرایط اخلاقی مناسبی در جامعه وجود نداشت، علامه در منزلش، مدرسه ای برای آنها راه اندازی کرد. همسر مرحوم علامه هم برای دانش آموزان دختر کتاب دبستان را تدریس می کرد.» خانه مرحوم علامه کرباسچی همانند روزهایی که او در آن سکونت داشت، همچنان حفظ شده است.
