گام‌های بلند ایران در بومی‌سازی قطعات هواپیما
صنعت هوانوردی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه صنعتی و اقتصادی کشورهاست. ایران نیز با درک اهمیت این صنعت، به ویژه در حوزه تعمیر و نگهداری و تولید قطعات هواپیما، تلاش کرده است تا در دهه‌های اخیر به خودکفایی بیشتری دست پیدا کند.
با وجود تحریم‌های بین‌المللی که مانع دسترسی کشور به قطعات و فناوری‌های پیشرفته شده‌اند، ایران توانسته است با تکیه بر توان داخلی و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان، گام‌های بلندی در زمینه تولید قطعات کلیدی هواپیما بردارد. این گزارش به بررسی جزئیات این پیشرفت‌ها، چالش‌ها و چشم‌اندازهای آتی در این حوزه می‌پردازد.
بومی‌سازی قطعات هواپیما در ایران به اوایل دهه ۱۳۷۰ بازمی‌گردد، زمانی که تحریم‌های بین‌المللی فشار زیادی بر صنعت هوانوردی کشور وارد کرد. با این وجود، در دهه‌های اخیر پیشرفتهای چشمگیری حاصل شده است. ایجاد مراکز تخصصی تعمیر و نگهداری در شرکت‌های هواپیمایی، نظیر “ایران‌ایر” و “هما”، پایه‌های بومی‌سازی قطعات در کشور را تقویت کرد. با آغاز دهه ۱۴۰۰، رویکرد بومی‌سازی با تمرکز بر همکاری‌های صنعتی و دانشگاهی شتاب بیشتری گرفت.
دستاوردهای اخیر بومی‌سازی قطعات هواپیما در ایران
۱- تولید قطعات حیاتی موتور هواپیما: یکی از دستاوردهای بزرگ ایران در حوزه هوانوردی، تولید قطعات موتور هواپیماهای مسافربری همچون بویینگ و ایرباس است. ایران موفق شده با استفاده از روش مهندسی معکوس و بهره‌گیری از توان علمی داخلی، قطعاتی مانند پره‌های توربین و بخش‌های حساس موتور را تولید کند. به گفته مسئولان سازمان هواپیمایی کشور، بیش از ۶۰ درصد نیاز به قطعات موتور هواپیما از طریق تولید داخلی تأمین می‌شود.
۲- توسعه قطعات الکترونیکی و کنترلی: قطعات الکترونیکی نظیر سیستم‌های ناوبری و ابزار دقیق نیز یکی دیگر از حوزه‌های موفقیت ایران در بومی‌سازی به شمار می‌آید. این قطعات که وابستگی زیادی به فناوری‌های پیشرفته دارند، با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی تولید شده‌اند و کیفیت آنها مطابق با استانداردهای بین‌المللی است.
۳- تعمیر و بازسازی قطعات وارداتی: در کنار تولید، ایران توانسته است با ایجاد کارگاه‌های تخصصی، قطعات وارداتی هواپیماها را تعمیر و بازسازی کند. این اقدام، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، به افزایش طول عمر قطعات و بهره‌وری بیشتر ناوگان هوایی کشور کمک کرده است.
۴- بومی‌سازی فناوری چاپ سه‌بعدی در ساخت قطعات: فناوری چاپ سه‌بعدی به‌عنوان یکی از تکنولوژی‌های نوین، در ساخت قطعات پیچیده هواپیما به کار گرفته شده است. ایران با سرمایه‌گذاری در این حوزه، موفق به تولید قطعاتی شده است که پیش‌تر نیازمند واردات از کشورهای دیگر بودند.
مزایای بومی‌سازی قطعات هواپیما
کاهش وابستگی به کشورهای خارجی: یکی از مهم‌ترین مزایای بومی‌سازی، کاهش نیاز به واردات قطعات از سایر کشورهاست. با این اقدام، علاوه بر صرفه‌جویی ارزی، ایران توانسته است در برابر تحریم‌ها مقاومت بیشتری نشان دهد.
اشتغال‌زایی و رونق صنایع داخلی: بومی‌سازی قطعات هواپیما زمینه‌ساز اشتغال‌زایی برای متخصصان و فعالان صنعت هوافضا در کشور شده است. همچنین صنایع مرتبط با تولید قطعات، نظیر فولاد و آلیاژهای پیشرفته، نیز از این روند بهره‌مند شده‌اند.
افزایش ایمنی و کیفیت پروازها: تولید قطعات با کیفیت بالا در داخل کشور، موجب افزایش ایمنی پروازها و کاهش زمان توقف هواپیماها برای تعمیرات شده است.
چالش‌های بومی‌سازی قطعات هواپیما در ایران
-محدودیت‌های فناوری: برخی از قطعات هواپیما نیازمند فناوری‌های بسیار پیشرفتهای هستند که هنوز در کشور بومی‌سازی نشده‌اند. این موضوع نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در بخش تحقیق و توسعه است.
-کمبود نیروی متخصص: در حال حاضر تعداد متخصصان حوزه هوانوردی در کشور کافی نیست و نیاز به تربیت نیروی کار ماهر بیش از پیش احساس می‌شود.
-موانع مالی و اقتصادی: تأمین مالی پروژه‌های بومی‌سازی یکی از چالش‌های اصلی است. بانک‌ها و مؤسسات مالی باید حمایت بیشتری از این حوزه داشته باشند.
-محدودیت در همکاری‌های بین‌المللی: تحریم‌های بین‌المللی، امکان همکاری ایران با شرکت‌های خارجی برای انتقال دانش و فناوری را محدود کرده است.
راهکارهای پیشنهادی برای رفع موانع
۱- سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: اختصاص بودجه‌های بیشتر به تحقیق و توسعه می‌تواند فرآیند بومی‌سازی را سرعت بخشد.
۲- تقویت آموزش و تربیت نیروی متخصص: ایجاد دوره‌های آموزشی تخصصی در دانشگاه‌ها و مراکز فنی می‌تواند کمبود نیروی انسانی متخصص را جبران کند.
۳- جذب سرمایه‌گذاری خارجی: رفع موانع قانونی و ارائه مشوق‌های مالی به سرمایه‌گذاران خارجی می‌تواند به توسعه صنعت هوانوردی کمک کند.
۴- همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان: تقویت نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید قطعات و ارائه تسهیلات به آنها، می‌تواند مسیر بومی‌سازی را هموارتر کند.
با ادامه روند بومی‌سازی و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها، انتظار می‌رود ایران بتواند در آینده نزدیک به یکی از قطب‌های تولید قطعات هواپیما در منطقه تبدیل شود. این چشم‌انداز نه‌تنها به تقویت صنعت هوانوردی کمک می‌کند، بلکه در افزایش صادرات غیرنفتی نیز تأثیرگذار خواهد بود.
بومی‌سازی قطعات هواپیما در ایران گامی مؤثر در راستای توسعه صنعت هوانوردی و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی است. این دستاوردها، با وجود چالش‌های موجود، نشان‌دهنده توانمندی‌های داخلی و ظرفیت بالای کشور در این حوزه است.
منبع:ایمنا
