نقش مهم اعتبار بخشی در آزمایشگاه‌های پزشکی
حسن بیات مسئول محور اعتباربخشی در آزمایشگاه پزشکی در کنگره ارتقای کیفیت خدمات آزمایشگاهی با اشاره به برگزاری بیست و دومین کنگره کشوری و شانزدهمین کنگره بین‌المللی ارتقای کیفیت خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران در روزهای ۹ تا ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ در محل مرکز همایش‌های بین‌المللی برج میلاد، اظهار داشت: در هر فعالیتی از جمله آزمایشگاه پزشکی، اعتباربخشی یا با عبارتی که کشورهای عربی به کار می‌برند اعتمادسازی، عبارت است از اینکه یک نهاد صاحب صلاحیت، عملکرد، محصول و خدمات یک سازمان را از نظر مطابقت با معیارهای (استانداردهای) معتبر ارزیابی و تأیید می‌کند. حاصل این ارزیابی و تأیید این می‌شود که آن محصول، خدمت، و سازمان برای مشتری معتبر و قابل اعتماد به شمار می‌آید.
وی با این اشاره که مهمترین معیار (استاندارد) برای اعتباربخشی آزمایشگاه‌های پزشکی سند ایزو ۱۵۱۸۹ است، افزود: این استاندارد در ۲۰۰۳ برای اولین بار منتشر و سپس در ۲۰۰۷، ۲۰۱۲ و ۲۰۲۲ بازبینی شده است. نسخه ۲۰۲۲ از آغاز سال میلادی جاری (سال ۲۰۲۵) ملاک ارزیابی آزمایشگاه‌ها است.
مسئول محور اعتباربخشی در آزمایشگاه پزشکی اذعان کرد: اسناد ایزو به طور معمول، الزامات یعنی چه باید کرد، را مطرح می‌کنند اما تبیین چگونگی برآورده کردن الزامات را به عهده سایر سازمان‌های حرفه‌ای می‌گذارند. در مورد آزمایشگاه‌های بالینی، مؤسسه معیارهای بالینی و آزمایشگاهی آمریکا (CLSI) یکی از فعال‌ترین سازمان‌ها است که دستورکارهای بسیار مفیدی را به طور مرتب منتشر، بازبینی و به روز می‌کند. البته سازمان‌های دیگر مثل فدراسیون بین‌المللی شیمی بالینی و طب آزمایشگاهی (IFCC) هم سندهایی مرتبط منتشر می‌کنند.
بیات در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان با محدودیت‌های منابع (مانند تجهیزات و بودجه) در فرآیند اعتباربخشی مقابله کرد؟ گفت: راه ساده‌ای برای دور زدن و میانبر زدن وجود ندارد؛ اعتباربخشی به کیفیت مربوط است و دستیابی به کیفیت، بدون تخصیص منابع ممکن نیست. بنابراین، لازم است کیت‌ها، لوازم و دستگاه‌های با کیفیت، با قیمت مناسب در دسترس آزمایشگاه‌ها قرار گیرد، همچنین لازم است آزمایشگاه‌های مرجع که متصل به نهادهای بین‌المللی بالادستی مثل IFCC هستند در کشور مستقر شوند که آزمایشگاه‌ها بتوانند از خدمات آن آزمایشگاه‌های مرجع برای بررسی درستی نتایج بیماران استفاده بکنند.
مسئول محور اعتباربخشی در آزمایشگاه پزشکی ادامه داد: علاوه بر این لازم است که نیروی انسانی در دانشگاه‌ها به خوبی آموزش داده شوند؛ لازم است تعرفه‌ها طوری باشد که آزمایشگاه‌ها بتوانند هزینه‌های خدمات با کیفیت را تأمین کنند؛ و البته لازم است درآمد عمومی مردم بالا باشد که بتوانند بهای خدمات آزمایشگاهی با کیفیت بالا را پرداخت کنند. اگر مردم توان خرید خدمات با کیفیت آزمایشگاهی را نداشته باشند، مانند خرید کالاهای دیگر در مورد خدمات آزمایشگاهی نیز، هم آزمایشگاه‌ها و هم بیماران مجبور خواهند شد به سراغ جایگزین‌های ارزان‌تر و البته بی‌کیفیت‌تر بروند و در این صورت نمی‌شود امیدوار بود که کیفیت و اعتباربخشی گسترش پیدا کند.
وی در خصوص ارتباط اعتباربخشی و کنترل کیفیت داخلی (IQC) و خارجی (EQA) اظهار کرد: کنترل کیفیت داخلی و خارجی از ابزارهای مهم برای تضمین کیفیت هستند. به همین دلیل از اجزای مهم اعتباربخشی به شمار می‌آیند. آزمایشگاه‌ها برای کسب اعتباربخشی لازم است فرآیندهای پایش کیفیت داخلی خود را بر اساس اصول علمی مستقر کنند و همچنین در برنامه‌های پایش کیفیت خارجی که الزامات اعتباربخشی را برآورده می‌کنند شرکت کنند.
بیات بیان کرد: اعتباربخشی مهر تأیید بر خدمات یک مؤسسه است و اگر پزشکان و بیماران که مصرف کننده خدمات تشخیصی هستند از طریق این مهر تأیید، به خدمات یک مؤسسه پزشکی اطمینان پیدا کنند به مشتریان آن مؤسسه تبدیل می‌شوند و به رشد و توسعه آن مؤسسه کمک می‌کنند.
وی خاطر نشان کرد: با توجه به این که تهیه سندها و مدارک، به روز رسانی سندها و مدارک، ثبت و ضبط عملکرد، و تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها بخش مهمی از فعالیت‌های اعتباربخشی است، نرم‌افزارهای مدیریت کیفیت در تسهیل انجام این وظایف کمک قابل توجهی می‌کنند.
