موزه رضا عباسی؛ تاریخ هنر در سه طبقه

همشهری آنلاین – سیدسروش طباطبایی‌پور: بیست‌ودومین دوره حراج تهران، روز دوشنبه ۲۹بهمن ۱۴۰۳برگزار شد و تابلوی نقاشی «پرتره دختر نشسته» اثر رضا عباسی که در قرن ۱۱هجری خلق شده، با قیمت ۲۲میلیارد و ۴۴۰میلیون تومان چکش خورد و رکورد جدیدی را در تاریخ این حراج از خودش به‌جای گذاشت. البته فروش این اثر، با چالش‌هایی هم مواجه شد؛ یعنی ساعتی پس از فروش آن، مسئولان وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کردند به‌دلیل قدمت بالای ۱۰۰سال، این حراج غیرقانونی است و اجازه فروش آن منوط به صدور مجوزهای لازم است، اما این اتفاق، چیزی از ارزش‌های این نقاشی ۲۲۳×۳۰۸میلی‌متری نمی‌کاهد.

بیش‌تر بخوانید:

نگارخانه‌ای بر دیوار شهر

نام رضا عباسی، صاحب این اثر برای تهرانی‌ها آشناست؛ زیرا موزه‌ای به همین نام در خیابان شریعتی، نرسیده به پل سیدخندان، سال‌هاست با آن لوگوی زیبا، جاخوش کرده و هنردوستان و عاشقان آثار تاریخی را به‌سوی خود می‌خواند؛ به همین بهانه نگاهی به زندگی رضا عباسی و ساختمان موزه‌اش می‌اندازیم و آرزو می‌کنیم روزبه‌روز، بازدید شهروندان از چنین موزه‌هایی بیشتر شود.

• رضا عباسی چه‌کسی بود؟

دربار شاهان عباسی، هنرپرور بود، اما در این رقابت، رضا نامی، نقاش، نگارگر و خوشنویس آن روزگار، گوی رقابت را از دیگران ربود و محبوب دربار شد؛ آن‌قدر که شاه‌عباس صفوی او را به‌خود منسوب کرد و به رضا عباسی مشهور شد. اما رضا وقتی محبوب شد که از دربار فاصله گرفت و در آثارش، پرتره مردم کوچه و بازار را به تصویر کشید؛ آن هم با خطوطی نرم و ملایم.

بسیاری از آثار او در موزه‌های مشهور جهان و برخی دیگر از آنها بر دیوارهای موزه‌ هم‌نامش در تهران ایستاده‌اند.

• ویژگی پرتره دختر نشسته

اگر حاشیه منقش به طرح‌های اسلیمی و ختایی با زمینه قهوه‌ای ملایم را درنظر نگیریم، ابعاد پرتره دختر نشسته به ۱۱۹×۱۹۴میلی‌متر خواهد رسید؛ اثری که در مرکز آن، دختری ساده با خطوط نرم و قلم‌گیری‌های ظریف در میان زمینه‌ای طلایی همراه با طرح‌هایی از طبیعت به شیوه تشعیر، نشسته و به دور از زرق و برق دربار، حال و هوای دختر معصوم ایرانی را به مخاطب خود منتقل می‌کند.

• تاریخ موزه رضا عباسی

کاربری اول بنای این موزه، برای نمایشگاه مبلمان درنظر گرفته شده بود، اما معماری‌اش آنچنان هنرمندانه و منطبق با اصول چیدمان موزه بود که کاربری آن را برای موزه تغییر دادند و درهایش را در سال۱۳۵۶ به روی مردم گشودند؛ البته بعد از چندبار توقف، پس از بازسازی از ۱۵بهمن سال۱۳۷۹، تاکنون پذیرای هنردوستان است.

• چیدمان آثار

موزه رضا عباسی، از معدود موزه‌هایی است که بازدیدش از طبقه سوم آغاز می‌شود و با چیدمانی براساس قدمت آثار، مخاطب را به طبقه اول هدایت می‌کند. آثار طبقه سوم، مربوط به پیش از اسلام، از هزاره سوم پیش از میلاد مسیح تا دوره اشکانی است. در تالارهای طبقه دوم، آثار مربوط به دوره اسلامی نشسته‌اند و در طبقه اول، ‌تابلوهای زیبای نگارگری و خوشنویسی جلوی دیدگان هنردوستان قرار دارد و آثار نمایشگاهی و موقت موزه هم در همکف از مخاطبانشان استقبال می‌کنند. کتابخانه و کارگاه‌های مرمت آثار، از دیگر بخش‌های زیبای این موزه ارزشمند است.

• نشان‌واره موزه

یکی از جذاب‌ترین نشان‌واره‌های گرافیک ایران، نشان این موزه است؛ طرحی که مرتضی ممیز، یکی از شناخته‌شده‌ترین طراحان گرافیک و از نوادگان رضا عباسی، آن را خلق کرده است. خودش می‌گوید که در فرصتی مناسب، کناردست محمد احصایی، یکی از استادان نقاشی‌خط معاصر ایران نشسته و از پیچ و خم‌های قلم او، الهام گرفته و واژگان رضا عباسی را ترکیبی هنرمندانه زده و بر گل و مرغ‌های اسلیمی انتهای این اثر، آیدین آغداشلو، گرافیست معاصر، اصلاحاتی زده و آن شده که می‌بینید.