مواردی که اگر فرد در آنها استقامت کند، توبه کننده شمرده می شود

به گزارش خبرنگار مهر، ماه رمضان از پرفضیلت ترین ماه‌های سال و ماه میهمانی خداوند است. در این ماه درهای فیض و رحمت الهی باز می‌شود و همگان در ضیافت خداوند از برکات معنوی تنعم می‌کنند. رمضان پس از ماه‌های رجب و شعبان مقدمه‌ای برای خودسازی و زمینه سازی معنوی و دوری از گناهان و نزدیک شدن به خداوند است. روزه داری که از ابتدا تا انتهای این ماه بر مسلمان واجب شده است نیز زمینه معنوی آمادگی روح برای قرار گرفتن در جایگاه استغفار و پاک شدن از گناهان را فراهم می‌کند از این رو مسلمانان با شب زنده داری، تلاوت قرآن و اطعام و افطاری دادن، صدقه و روزه داری سعی در بهره مندی هرچی بیشتر از فضائل آن می‌کنند.

پیامبر گرامی اسلام درباره ماه رمضان و آمرزش گناهان در این ماه می‌فرمایند: «انما سمی الرمضان لانه یرمض الذنوب، ماه رمضان به این نام خوانده شده است، زیرا گناهان را می‌سوزاند.» ایشان همچنین فرموده اند «ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‌هایش بر همه شب‌ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‌اید، نفس‌های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است. بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‌کند.»

شب قدر از شب‌هایی که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود می‌آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین می‌کنند. و وجود این شب در این ماه مبارک نعمت و موهبتی الهی بر امت پیامبر گرامی اسلام (ص) است و مقدرات یک سال انسان‌ها (حیات، مرگ، رزق و…) براساس لیاقت‌ها و زمینه‌هایی که خود آنها به وجود آورده‌اند تعیین می‌شود و انسان در چنین شبی با تفکر و تدبر می‌تواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابی کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب بهترین سرنوشت را برای خود رقم زند.

فضائل برشمرده شده در این ماه بی شک از آن کسانی است که حقیقت آن را درک کرده و با عمل و گفتار و کردار خود به آنه توصیه شده جامه عمل بپوشانند و در حالی که تمامی اعضا و جوارح از گناه و حرام به دور است با اخلاص و توکل و توسل به اهل بیت در زمینه عمل به دستورات الهی و احکام قرآن در راه خودسازی گام بردارند. تأثیر این ماه می‌تواند چنان باشد که در طول زندگی و دیگر ماه‌ها نیز آثاری از آن را در روح و جان داد.

در راستای بهره مندی هرچه بیشتر از فیوضات این ماه و قدم گذاشتن در مسیر خودسازی و تزکیه نفس حجت الاسلام سید محمدباقر علوی تهرانی در سلسله سخنرانی‌هایی به آداب ورود به ماه مبارک رمضان اشاره کرده است که خبرگزاری مهر بنا دارد تا در قالب گزارش‌هایی آن را به خوانندگان عرضه کند. در ادامه بخش ششم این سخنرانی را می‌خوانید.

اگر می‌خواهیم انسان نازل نباشیم و به مقام عندیت برسیم و از چشم خدا نیافتیم، باید از گناه دوری کنیم. امام باقر (ع) می‌فرمایند: میان انسان گنهکار و توبه، چیزی فاصله نمی‌شود مگر این‌که این انسان در زندگی دنیا غرق شده باشد. حضرت عیسی (ع) فرمود: فکر گناه مثل دود آتش است که فضا را سیاه می‌کند. یعنی خود گناه مانند آتش است که می‌سوزاند ولی فکر به گناه، مانند دود است.

گفتیم که توبه از سه جز تشکیل شده است: جز اول، علم است. انسان تا علم به زشتی گناه پیدا نکند اگر هم توبه کند، بقایی ندارد. جز دوم، عزم قطعی است. یعنی به گناه فکر نکند و در عوض به فکر جبران گناه باشد و اقدام عملی انجام دهد. جز سوم، حال ندامت و پشیمانی است. به عوض این‌که در دوران گناه شاد بوده، باید خود را به حزن عقوبت کند.

امام سجاد (ع) فرمودند: بی‌تردید خداوند قلب حزین را دوست دارد. حضرت داوود به خداوند عرض می‌کند که خدایا مرا امر کردی که صورت و بدن و پایم را با آب تطهیر کنم. قلبم را با چه چیزی پاک کنم؟ خداوند فرمود: با حزن. حال حزن، در واقع تطهیر قلب است. پس باید اعمالی را انجام دهد که اعمال خطای گذشته را جبران کند.

نکته دیگر، استقامت در حالت توبه است اگرچه مراقبت کار سختی است، اما وقتی دوباره زمین می‌خوریم ناامید از رحمت خدا نشویم همانطور که می‌گویند صد بار اگر توبه شکستی باز آی. توبه‌، یعنی تغییر در روش زندگی، یعنی اگر من تا به حال براساس گناه زندگی می‌کردم، از حالا به بعد براساس گناه زندگی نمی‌کنم. این تغییر باید خروجی داشته باشد تا دیگران هم بفهمند.

پیامبر به یاران خود فرمودند: می‌دانید توبه‌کننده کیست؟ گفتند: نمی‌دانیم. فرمودند که وقتی بنده‌ی گنهکار توبه کند اما گناهانش را جبران نکند، یعنی نشست و برخواستش، نوع غذایش، رفاقت با دوستانش را تغییر ندهد، عبادتش زیاد نشود، سعه‌ی صدر پیدا نکند، دستِ دهنده پیدا نکند (اهل احسان و بخشش نشود)، آرزوهایش کم نشود، زبانش را حفظ نکند، از غذایش به دیگران ندهد، تائب نیست. کسی‌که در این ۱۰ مورد استقامت کند، تائب است.

در حدیث دیگری حضرت می‌فرمایند: کسی که از گناه توبه کرده اگر مردم نفهمند که توبه کرده، این توبه نیست. یعنی باید متوجه تغییر سبک زندگی او بشوند. منظور این روایت، ریا نیست، بلکه در نظر مردم، باید بین رفتار اهل ایمان و اهل گناه فرق باشد. جوانی خدمت امام صادق (ع) عرض کرد: اگر کسی گناه کند و بعد توبه کند، خدا می‌بخشد؟ حضرت فرمودند: می‌بخشد. دوباره گفت: خدا می‌بخشد؟ حضرت فرمودند: حتماً می‌بخشد. بار سوم گفت: خدا براستی می‌بخشد؟ فرمودند: خدا حتماً می‌بخشد. بعد سرش را پایین انداخت و گفت: خدا که می‌بخشد، با شرمندگی‌ش چه‌کار کنم؟ اما قبل از این شرمندگی اگر اثر گناه وجود دارد باید اثر گناه را از بین ببریم.

خداوند فرمود: یَا أیِّها الَّذینَ آمَنوا توبُو اِلی اللَّهِ، ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، به سوی خدا توبه کنید. این در زمینه‌ی عمل است. در سوره طه آیه ۸۲ فرمود: من غفار هستم برای کسی‌که توبه کرده است. یعنی عمل گناه را با توبه از بین برده اما می‌خواهد اثر گناه را با غفران خداوند از بین ببرد.

وقتی آیه‌ی ۱۶ و ۱۷ سوره‌ی اعراف نازل شد، ابلیس گفت من از چهار طرف به انسان حمله می‌کنم: جلو، راست، چپ، و پشت. ملائکه گفتند: خدایا این بشر، مظلوم است. از چهار جهت به او حمله می‌شود، پس راه نجات چیست؟ خداوند فرمود: از دو جهت دیگر راه نجات دارد. جهت اول، بالا است (برای اینست که دست‌ها را هنگام دعا و مناجات بالا می‌آوریم) جهت دوم، پایین است و آن، هنگام سجده است که خداوند بنده‌اش را در این حال، بسیار دوست دارد.