مذاکره به مثابه سرعت‌گیر دشمن | آیا گفت‌وگو با ترامپ می‌تواند ثمری داشته باشد؟
به گزارش همشهری آنلاین، محمد ایمانی-روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی: آیا میان نگاه راهبردی رهبر انقلاب به برآیند مذاکره با آمریکا، و اجازه مذاکره غیر مستقیم در عمان (به درخواست و مشورت دولت) تناقضی وجود دارد؟ قطعا نه. پس از اظهارات دیشب ترامپ، آقای عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان عنوان کرد: “ایران و آمریکا، روز شنبه در عمان برای گفت‌وگوهای غیرمستقیم در سطح بالا دیدار خواهند کرد. این به همان اندازه که یک فرصت است، یک آزمون نیز هست. توپ در زمین آمریکاست”. آقای عراقچی همچنین گفت: ما مذاکرات غیرمستقیم را انتخاب کرده‌ایم. دلیل این انتخاب این است که مذاکراتی که آنها به وسیله فشار و تهدید نکات خود را تحمیل کنند، در واقع دیکته کردن است و ما به این شیوه اعتقادی نداریم.
مذاکره غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفتگوی واقعی و مؤثر باشد. رهبر انقلاب ماه گذشته (۱۲ اسفند) درباره مذاکره تاکید کردند: «من میخواهم عرض بکنم اگر هدف از مذاکره رفع تحریم است، مذاکره‌ی با این دولت آمریکا رفع تحریم نخواهد کرد؛ یعنی تحریمها را برنمیدارد، [بلکه] گره تحریمها را کورتر خواهد کرد. مذاکره‌ی با این دولت، فشار را افزایش خواهد داد. من چند روز قبل از این در صحبت مسئولین هم گفتم. مطالب جدیدی را مطرح میکنند، توقّعات جدیدی را مطرح میکنند، مطالبات زیاده‌خواهانه‌ی جدیدی را مطرح میکنند؛ مشکل بیش از آنچه امروز هست خواهد بود. بنابراین مذاکره هیچ مشکلی را حل نمیکند، هیچ گرهی را باز نمی کند».
آیا این نگاه راهبردی و مستظهر به تجارب فراوان معاصر، در تعارض با مجوز مذاکره مستقیم است؟ خیر! رویکرد رهبری در جامعه اسلامی، رویکرد هدایت است، نه خودکامگی. پیامبر اسلام (ص) در موضوع جنگ اُحد، معتقد به ماندن در مدینه و مقابله با سپاه مشرکان از آنجا بودند؛ اما در عین حال مشورت کردند و وقتی تلقی برخی اصحاب این شد که بیرون شهر با سپاه دشمن مواجه شوند، پیامبر (ص) با وجود مخالفت، پذیرفتند. در موضوع مذاکره نیز باید میان راهبرد و تاکتیک ها، و همچنین خاستگاه و خروجی تفاوت قائل شد. از مذاکره صلح حدیبیه تا مذاکره حکمیت و مذاکرات امام حسن (ع)، عنوان همه شان مذاکره و با جواز ولی خداست. اما با نتایج کاملا متفاوت. میدان دادن به اصحاب در مشورت و اقدام و عمل، مایه رشد جامعه است. اما نوع برخورد خواص و مسئولان و صاحبان نفوذ با اراده و جمع بندی رهبری جامعه نیز نقش اساسی در پیشرفت و موفقیت یا عقبگرد و ناکامی دارد.
مذاکره با آمریکا به ویژه ترامپ، امر سهل و ممتنعی است. سهل است، به سادگی چیدن یک میزُ چنان که در کاخ سفید برای زلنسکی انجام دادند، یا عربستان با قبول واگذاری امتیاز ۶۵۰ میلیارد دلاری، توانست میزبان مذاکره (بی سرانجام) آمریکا و روسیه باشد. اما ممتنع هم هست، چنان که سفر زلنسکی به واشنگتن برای امضای توافق واگذاری نیمی از معادن اوکراین نشان داد. ترامپ و معاونش به همین راضی نشدند و به توهین و تحقیر پرداختند و در حالی که سالن کناری، آماده امضای توافق بود، همه چیز به هم خورد. ترامپ فقط با اوکراین این گونه مذاکره و معامله نکرد، بلکه با اروپا نیز همین رفتار را دارد؛ چنان که گفت: “ما تعرفه سنگینی بر اروپا وضع کردیم. حالا می‌خواهند مذاکره کنند، اما تا وقتی سالانه مبلغ زیادی به ما پرداخت نکنند، مذاکره‌ای در کار نخواهد بود”!
نقش منحصر به فردی که رهبر حکیم انقلاب در این میان، ظرف سه ماه گذشته ایفا کرده است، ایجاد توازن و تولید قدرت بوده است. تا جایی که امروز، همان ترامپ تحقیر کننده اوکراین و اروپا در موضوع مذاکره، از اینکه می تواند ولو به شکل مذاکره غیر مستقیم و با میزبانی دولت عمان با ایران مذاکره کند، ابراز ذوق زدگی می کند و می گوید اگر توافق حاصل شود، فوق العاده خواهد بود! ترامپ البته همچنان به اقتضای طبیعتش، با زبان تهدید سخن می گوید اما پاسخ تهدیدش را در پاسخ نامه اش دریافت کرده و بهتر از هر کس می داند در موقعیتی نیست که بخواهد وارد درگیری بی سرانجام در خلیج فارس و تگه هرمز و غرب آسیا شود.
نگاه رهبری به عایدی مذاکره روشن است. قطعا هیچ دولت آمریکا حاضر نمی شود سلاح و ابزار تحریم را کنار بگذارد. و این نه تنها تصریح رهبری بلکه موضوع اثبات شده ظرف دهه اخیر (بلکه از زمان توافقات الجزایر و توافق هاشمی با دولت بوش پدر و…) است. از نظر تاکتیکی، مذاکرات غیر مستقیم اگر از سوی وزارت خارجه درست مدیریت شود، می تواند به عنوان سرعت گیر در مقابل دشمن عمل کند. اما از نظر راهبردی، قطعا به لغو تضمین شده تحریم ها نخواهد انجامید. ترامپ در این میان به عنوان فردی متوهم و روانپریش، نه به توافقات دو طرفه و نه به تعهدات بین المللی هیچ پایبندی ندارد و بنابراین مذاکره و توافق با او (به معنای توافق معتبر و پایدار و برابر) سالبه به انتفای موضوع است؛ استثنای این قاعده، ایستادگی همه جانبه در میدان و واداشتن او به عقب نشینی است.
