نشانه‌هایی از چخوف و کیارستمی در سینمای نوری بیلگه جیلان
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی گروه سینمایی «هنروتجربه»، دومین برنامه از مجموعه برنامه‌های «سینمای تجربی جهان» تحت عنوان «از پیله تا پروانگی» با نمایش فیلم «ابرهای ماه مه» به کارگردانی نوری بیلگه جیلان و با حضور جمعی از علاقه‌مندان به سینما شامگاه شنبه ۱۷ خرداد در پردیس سینمایی چارسو توسط گروه سینمایی «هنروتجربه» برگزار شد.
در ابتدای این برنامه فیلم سینمایی «ابرهای ماه مه» ساخته نوری بیلگه جیلان به نمایش درآمد و سپس مازیار فکری ارشاد نویسنده و منتقد سینمایی و حسین مهکام فیلمنامه‌نویس و کارگردان سینما درباره این فیلم و سینمای نوری بیلگه جیلان گفتگو کردند.
مازیار فکری ارشاد با اشاره به اینکه «ابرهای ماه مه» دومین فیلم بلند جیلان و دومین قسمت از «سه‌گانه روستا» اوست، توضیح داد: تأثیرپذیری جیلان از چخوف در داستان‌سرایی و داستان‌پردازی و همین‌طور تأثیرپذیری او از آقای کیارستمی به‌خصوص در قاب‌بندی‌ها هم به دلیل اینکه خود جیلان مثل مرحوم کیارستمی عکاس حرفه‌ای است یکی از ویژگی‌های فیلم‌هایش شده است.
وی افزود: تعلق خاطر جیلان به ادبیات داستانی، شکل و فرم فیلم‌هایش را ترسیم می‌کند و فرم فیلم‌هایش نیز بیشتر از اینکه شبیه یک فیلم کلاسیک باشد، از ساختار یک رمان بهره‌گیری می‌کند. در فیلم های جیلان گویی فصل‌های متعدد و متوالی از یک رمان را می‌خوانیم.
فکری ارشاد درباره موسیقی فیلم‌های جیلان گفت: «ابرهای ماه مه» جزو معدود فیلم‌هایی است که از موسیقی استفاده دراماتیک کرده است. معمولا در فیلم‌های جیلان خیلی موسیقی متن نداریم مگر اینکه موسیقی از رادیو یا ضبط صوتی پخش شود و به این شکل از موسیقی استفاده می‌کند. درست مثل کیارستمی که اعتقاد چندانی به موسیقی متن نداشت.
وی درباره یکی دیگر از ویژگی‌های فیلم‌های جیلان بیان کرد: جیلان در این سال‌ها یکی از منتقدان جدی دولت اردوغان بوده و در واقع آدم‌های فیلم‌های جیلان دائم با دستگاه حاکم مشکل دارند اما نه در قالب اپوزیسیون. اغلب شخصیت های فیلم‌های اخیرش، شخصیت‌های روشنفکری هستند که خیلی میانه خوبی با سیستم دولتی کشورشان ندارند و نقدهایی هم می‌کنند و یکی از دلایلی که در محافل رسمی ترکیه خیلی کاراکتر محبوبی نیست، همین نقدهای تند و تیز و جدی‌اش است.
حسین مهکام نیز با اشاره به تأثیرپذیری جیلان از ۲ چهره بزرگ هنر معاصر گفت: آنتوان چخوف و عباس کیارستمی ۲ اسمی هستند که ما را به جیلان وصل می‌کنند و جیلان خود بارها به این تأثیرات اشاره کرده و حتی در مصاحبه‌ها و آثارش از آنها به‌صراحت نام برده است.
وی با بیان اینکه «ارجاعات چخوفی» در آثار جیلان به‌ویژه در همین فیلم مشهود است، تاکید کرد: آنچه جیلان از چخوف می‌گیرد، صرفا در سطح ارجاعات محتوایی یا مضمونی نیست؛ بلکه نوعی هم‌سویی عمیق در نگرش به انسان، جهان و روایت وجود دارد. به‌نظر می‌رسد جیلان ابتدا مجذوب چخوف شد و سپس وارد سینما شد.
مهکام برای بررسی چرایی ورود چخوف به ذهنیت جیلان گفت: جیلان دقیقا رفتاری مشابه چخوف با آدم‌ها دارد و مخاطب در فیلم «ابرهای ماه مه» که شخصیت اصلی فیلم را مظفر اوزدمیر ایفا می‌کند اصلا احساس سمپاتی نمی‌کند، او رفتاری سودمحور و بعضاً غیرصادقانه از خود بروز می‌دهد. او در روند داستان، نوعی بی‌اعتنایی عملی به آدم‌ها دارد. حتی زمانی که به کودک فیلم، تقلب در امتحان را یاد می‌دهد، بیننده نه با یک الگوی اخلاقی، بلکه با شخصیتی مواجه است که بیشتر منفعت‌طلب است.
وی ادامه داد: نوری بیلگه جیلان به‌روشنی به عباس کیارستمی نیز ارادت دارد و این را بارها به زبان آورده است و هر ۲ فیلم «قصبه» و «ابرهای ماه می» هر کدام با فاصله کوتاه چند ساله از فیلم‌های آقای کیارستمی ساخته شده‌اند. در ساختار روایت، در انتخاب فضاهای روستایی، در نحوه ترکیب مستند و داستانی و حتی در برخورد با شخصیت‌های کودک، ما می‌توانیم حضور روح کیارستمی را در فیلم‌های جیلان حس کنیم. در دکوپاژ نیز نگاه جیلان به سینمای کیارستمی مشهود است و او خود این مسئله را مطرح می‌کند.
مهکام در پایان تصریح کرد: به جز چخوف، داستایوفسکی هم یکی از کسانی است که جیلان علاقه زیادی نسبت به او دارد و به گونه‌ای رنجوری آدم‌های داستایوفسکی هم وارد آثار او می‌شود. شاید یکی از دلایل این که می‌گویم جیلان حتی از چخوف و آقای کیارستمی نیز عبور می‌کند این بحث باشد. جف اندرو در این مورد می‌گوید که اساساً رفتار جیلان با ما مثل یک رمان نویس قرن نوزدهم روسیه است با این تفاوت که ما در امروز با او مواجه شده‌ایم، یعنی رفتار جیلان نسبت به این ماجرا امروزی است.
در سری برنامه‌های «سینمای تجربی جهان» هرهفته روزهای شنبه در سالن شماره ۲ پردیس سینمایی چارسو فیلم‌های متفاوت سینمای جهان در دوره‌های تاریخی مختلف به نمایش درآمده و پس از پایان نمایش هر فیلم، جلسات نقد و بررسی با حضور منتقدان برگزار می‌شود و ویژگی‌های خاص هر اثر از منظر تجربه گرایی و سیر تحول سینمایی مورد بحث قرار می گیرد.
در حاشیه برگزاری جلسات نقد، فیلم‌های کوتاه مرتبط، گفتگوهای تصویری با کارگردانان (با زیرنویس فارسی) و فیلم‌هایی از پشت صحنه این آثار نیز به نمایش درخواهد آمد. حضور در این برنامه برای علاقه‌مندان آزاد و رایگان است.
